Leeds to jedno z największych miast w Wielkiej Brytanii, a także gospodarcza stolica hrabstwa West Yorkshire. Istnieje od ponad 800 lat, a w mieście o tak bogatej historii nie trudno o wspaniałych ludzi i wielkie odkrycia. Oto 15 ciekawostek, o których prawdopodobnie nie wiesz o Leeds.
1. Najstarszy samolot w Wielkiej Brytanii
Najstarszy brytyjski samolot powstał w Leeds. Blackburn Type D to jednomiejscowy pionierski samolot jednopłatowy, który został zbudowany przez Roberta Blackburna dla Cyrila Foggina w 1912 roku, 10 lat po słynnym pierwszym locie braci Wright.
Niesamowite jest to, że po ponad 100 latach samolot wciąż lata i obecnie jest częścią kolekcji Shuttleworth w Bedfordshire.
2. Pierwsza na świecie lokomotywa parowa
W 1812 r. Middleton Railway stała się pierwszą koleją komercyjną, która z powodzeniem wykorzystała lokomotywę parową. Pierwsza lokomotywa parowa została skonstruowana przez Richarda Trevithicka na bazie jego silnika parowego, w którym poziomy cylinder napędzał dwie osie za pośrednictwem koła zamachowego i kół zębatych. Została ona zademonstrowana, ciągnąc pociąg z ładunkiem i pasażerami w lutym 1804 roku, lecz nie była praktyczna i pozostała w fazie prototypu. Problemy stwarzała także mała wytrzymałość nawet najlepszych ówczesnych żelaznych szyn.
Początkowo konstruktorzy mieli wątpliwości co do przyczepności kół na gładkim torze, stąd Matthew Murray skonstruował w 1811 r. lokomotywę poruszaną kołem zębatym, współpracującą z zębatką ułożoną wzdłuż toru, według patentu Johna Blenkinsopa, którą nazwano Salamanca.
W 1812 r. Salamanca stała się pierwszą działającą komercyjną lokomotywą parową. Ogólnie zbudowano jeszcze trzy inne lokomotywy dla kopalni Middleton, a linia kolejowa była eksploatowana przez ponad dwadzieścia lat.
3. W Leeds powstało Cluedo
Leeds dało światu jedną z najpopularniejszych gier planszowych. Cluedo to klasyczna gra detektywistyczna wymyślona przez Anthony’ego E. Pratta – angielskiego urzędnika notarialnego, który dorabiał jako … klaun. W Cluedo gracze wcielają się w gości, uczestniczących w przyjęciu, podczas którego porwano jego gospodarza. Zadaniem jest wykrycie sprawcy i okoliczności zdarzenia za pomocą zbieranych wskazówek zawartych w kartach. Gra na bazie pomysłu Pratta została wydana w 1949 roku w Leeds przez firmę Waddingtons.
4. Największa zbroja świata
Royal Armouries Museum w Leeds jest pełne niesamowitych artefaktów, ale żaden z nich nie jest tak imponujący, jak XVI-wieczna zbroja słonia. Została sprowadzona do Wielkiej Brytanii z Indii w 1801 r. przez byłą żonę gubernatora Madrasu i ma tytuł największej zbroi dla zwierząt na świecie. Waży oszałamiające 118 kilogramów, składa się z 5840 płyt i jest wystawiana w muzeum w Leeds od 1996 roku.
5. Harry Houdini omal nie zginął w Leeds
Harry Houdini wyrobił sobie tytuł jednego z najsłynniejszych iluzjonistów, specjalistów od ucieczek i pokazów akrobacji wszech czasów. Jego popisowym trikiem, który opanował niemal do perfekcji była sztuka uwalniania się z więzów.
Jednak zdarzył mu się w bogatej karierze błąd, który niemal przypłacił życiem. Podczas występu w Leeds Empire Theatre Houdini próbował uciec z zamkniętej na kłódkę beczki wypełnionej piwem Tetley. Była to sztuczka, którą wykonywał wielokrotnie, ale nigdy z piwem. Houdini nie uwzględnił oparów alkoholowych i ilości dwutlenku węgla w hermetycznie zamkniętym pojemniku, co spowodowało, że całkowicie się upił i zemdlał. Życie uratował mu jego czujny asystent Franz Kukol, który w porę zorientował się w sytuacji i wyciągnął nieprzytomnego iluzjonistę z beczki.
6. Pierwsza miejska autostrada w UK
Autostrada M1 łącząca Londyn i Leeds jest pierwszą brytyjską autostradą, której odcinek znajdował się bezpośrednio w mieście. Pionierskim odcinkiem drogi, otwartym w 1964 roku, była obecna A58 (Inner Ring Road), która stała się pierwszą autostradą przebiegającą przez zabudowany teren miejski. Ówcześni mieszkańcy miasta nie byli jednak zbyt szczęśliwi z tego powodu, ponieważ aby droga powstała trzeba było zburzyć 365 domów i ponad 170 innych budynków w północno-zachodniej części centrum miasta.
7. W Leeds powstał pierwszy film
Najstarszy na świecie film, który pokazuje prawdziwe wydarzenie nazywa się Roundhay Garden Scene. Ten krótki film w reżyserii francuskiego wynalazcy Louisa Le Prince’a został nakręcony w 1888 roku w Leeds, gdzie artysta mieszkał od 1866 roku. Choć trwa zaledwie 2,11 sekundy, jest to technicznie film, co potwierdza wpis w Księdze Rekordów Guinnessa w kategorii „najstarszy istniejący film”.
8. Kiedyś ulicami Leeds przechadzały się hipopotamy
Kiedyś hipopotamy przechadzały się tymi samymi ulicami co obecni mieszkańcy Leeds. W 1984 r., podczas budowy ronda Armley Gyratory, odkryto kości starożytnego hipopotama sprzed około 130 tys. lat. Pozostałości tego jednego z najważniejszych odkryć historycznych w mieście, można podziwiać w Leeds City Museum.
9. Leeds zawdzięczamy pułapkę na myszy
Jeśli twoje problemy z myszami w domu rozwiązała pułapka na myszy to pamiętaj, że podziękowania należy wysłać do Leeds. Klasyczna sprężynowa pułapka na myszy, której używamy do dziś, została stworzona przez lokalnego handlarza żelazem Jamesa Henry’ego Atkinsona, który nazwał swoją pułapkę Little Nipper. Jej skuteczność była tak duża, że Procter Brothers z Garforth kupili patent w 1913 roku i nadal produkują ją w niemal niezmienionej formie.
10. Najstarsza linia kolejowa na świecie
W Leeds istnieje najstarsza nieprzerwanie używana linia kolejowa na świecie. Middleton Railway została założona w 1758 roku i obecnie jest zabytkową koleją, prowadzoną od 1960 roku przez wolontariuszy z Middleton Railway Trust. Kolej obsługuje przewozy pasażerskie w weekendy i święta na trasie o długości około 1 mili (1,6 km) między swoją siedzibą główną przy Moor Road w Hunslet i Park Halt na obrzeżach Middleton Park.
Ponadto, jak wspominaliśmy wcześniej, w 1812 r. Middleton Railway stała się pierwszą na świecie koleją komercyjną, która z powodzeniem wykorzystała lokomotywę parową.
11. Z Leeds pochodzi Miś Pudsey
Miś Pudsey to postać znana dzieciom i dorosłym jak Wielka Brytania długa i szeroka, a kojarzona z akcją charytatywną Children in Need. Został stworzony przez projektantkę BBC Joanne Ball, która otrzymała zadanie zaprojektowania przytulnej maskotki dla akcji charytatywnej. Swoje dzieło nazwała Pudsey, po swoim rodzinnym mieście, w którym jej dziadek był burmistrzem, a które wchodzi w skład dystryktu metropolitalnego City of Leeds. Od tego czasu Miś Pudsey jest uwielbianym przez Brytyjczyków skarbem narodowym.
12. W Leeds powstał M&S
Marks & Spencer to jedna z najsłynniejszych brytyjskich marek, która rozpoczęła swoją drogę do świetności od straganu. W 1884 roku Michael Marks otworzył bazar na targu Leeds Kirkgate. 10 lat później nawiązał współpracę z Tomem Spencerem, co pozwoliło mu rozwinąć firmę.
13. Leeds zawdzięczamy bąbelki
Gdy następnym razem będziesz raczyć się gazowanym napojem, pomyśl o Leeds. Joseph Priestley to jeden z najważniejszych naukowców i filozofów XVIII wieku. W historii zapisał się głównie za sprawą odkrycia tlenu, który zdołał wyizolować w jego gazowym stanie, a także za wynalezienie w 1767 roku gazowanej wody w browarze w Leeds. W opisie swojego odkrycia pisał o „szczególnej satysfakcji”, jakiej zaznał po wypiciu powstałego napoju. Doskonale wiemy co miał na myśli 😉
Jego metodę nasycania wody gazowym dwutlenkiem węgla zastosował pod koniec XVIII wieku J.J. Schweppe, gdy założył swoją słynną firmę produkującą napoje.
14. Najbardziej ``północna`` winnica w Anglii
Być może nie jest tak imponująca wielkością jak pola w Szampanii czy Burgundii, ale na przedmieściach Leeds znajduje się najbardziej wysunięta na północ komercyjna winnica w Anglii. Leventhorpe Vineyard powstała w 1985 roku i jest jedną z niewielu winnic na świecie, która znajduje się tak blisko dużego miasta, ale uprawa winorośli w rejonie Leeds nie jest niczym nowym. Z powodzeniem uprawą winorośli w Yorkshire zajmowali się Rzymianie, a cystersi w opactwie Kirkstall w Leeds także mieli swoją winnicę (choć dokładna jej lokalizacja nie jest znana). Również benedyktyni w opactwie St Mary’s w Yorku mieli winnicę o powierzchni około 10 akrów w Askham Richard na obrzeżach miasta i z powodzeniem produkowali wino aż do XVI wieku.
15. Karol Marx pisał dla lokalnej gazety
Chociaż nie był dziennikarzem z zawodu, Karol Marks, twórca socjalizmu naukowego i współzałożyciel I Międzynarodówki, publikował swoje przełomowe tezy w miejscowej gazecie. Northern Star and Leeds General Advertiser, która została zamknięta w 1852 roku, oddała mu do dyspozycji całą kolumnę. Dla gazety pisał wówczas również wieloletni przyjaciel i współpracownik Marksa, Fryderyk Engels.
